Tysiące ludzi i podniosła atmosfera. To wydarzenie przeszło do historii przedwojennej Ostrołęki

W lipcu 1933 roku w Ostrołęce odbyło się wydarzenie, na które przyjechały dziesiątki tysięcy ludzi. Kongres Eucharystyczny przeszedł do historii jako jedne z największych wydarzeń religijnych w historii miasta. Była to wielka manifestacja wiary, co opisywano w prasie, jak również w pokongresowej publikacji.

Czym był kongres eucharystyczny?

To zjazd, na którym "wszystkie ludy chwaliły razem Pana swego" - pisano w książce, która została wydana z okazji podsumowania ostrołęckiego kongresu. W publikacji z 1933 roku napisano, że kongresy odbywają się "od lat 52", tradycja narodziła się we Francji, która pierwszy kongres zorganizowała w Lille w 1881 roku. Za Francją poszły inne kraje, w tym Polska.

1 i 2 lipca 1933 r. ziemia ostrołęcka gościła Kongres Eucharystyczny. Na kongresach ludzie wyznawali wiarę i rozmawiali nad jej utrwalaniem.

Jak organizowano kongres w Ostrołęce?

W pierwszych dniach maja 1933 r. ksiądz dziekan Walter miał zaprosić do sali rady miejskiej wszystkich przedstawicieli władz, instytucji i organizacji katolickich, by zorganizować komitet.

Najpierw powstał komitet ogólny, składający się z kilkudziesięciu przedstawicieli poszczególnych instytucji, a później - komitet wykonawczy, w skład którego weszli: ksiądz dziekan Walter, sędzia Radgowski, inżynier Trzeciak, wiceburmistrz Samsel, p. Bednarski, ksiądz Olender, doktor Tomanowski, ksiądz Prószyński i p. Pichała. Do tego burmistrz Ostrołęki Julian Ostaszewski, jak również panie Mrozówna, Leonikowa, Borecka, rejent Jeziorkowski, dyrektor Sobiński, inżynier Zdzienicki, doktor Psarski i panowie Milenkiewicz i Chmielewski.

Jak wyglądała Ostrołęka w 1933 roku?

Ostrołęka była, jak pisano w pokongresowej publikacji, węzłem komunikacyjnym na szlaku kolejowym Warszawa-Łomża, linii normalnej i wąskotorowej kolejki, opasującej swą linią puszczę Kurpiowską, łączącą Ostrołękę-Kolno-Myszyniec-Łomżę. Po za tym miasto było opasane siecią dróg bitych i drogą wodną, "jednak do dziś niewykorzystaną".

W Ostrołęce były dwa kościoły - Fara i Klasztor. Parafia farna liczyła 12 tys. wiernych i miała w swojej historii do 1933 r. 34 proboszczów, ówczesny proboszcz ks. Edmund Walter był 35. Był też klasztor, służący ogólnym celom parafialnym.

Była też Szkoła Rzemieślniczo-Przemysłowa założona 1921 r., początkowo mieszcząca się w skromnej siedzibie w budynkach poklasztornych, a w czasie odbywania się kongresu już przy ulicy 11 listopada w dawnym gmachu pocerkiewnym.

Miasto w 1933 r., jak podawano, zamieszkiwało 13 089 mieszkańców, zajmujących się częściowo rzemiosłem i drobnym handlem, były też firmy o większej rozpiętości handlowej, był jeden tartak, trzy młyny motorowe, kilka drobnych młynków, kuźnie, zakłady szewskie, krawieckie, stolarskie, księgarnie.

W Ostrołęce mieściło się starostwo, którym administrował starosta Franciszek Kuligowski. Była poczta, Urząd Ziemski i Skarbowy, komenda policji, Sąd Grodzki, dwóch komorników, Ochotnicza Straż Pożarna, stowarzyszenia kulturalno-oświatowe, charytatywne, kościelne i wojskowe.

Miastem zarządzał magistrat z burmistrzem Julianem Ostaszewskim, wiceburmistrzem i ławnikami. Radę miejską stanowiło 24 radnych, w tym 16 chrześcijan i 8 wyznania mojżeszowego. Do miasta należało 10 wsi-przedmieść, w tym Wojciechowice.

Aktywne były organizacje religijne. Na terenie parafii ostrołęckiej działało 11 organizacji, zrzeszających chrześcijan w różnym wieku - już od... przedszkola.

1 i 2 lipca 1933 r. w Ostrołęce. Tłumy na kongresie

Kongres, jak relacjonowała "Zorza" z 16 lipca 1933 r., rozpoczął się uroczystym przybiciem księży biskupów Łukomskiego, Dembka i Wetmańskiego do kościoła poklasztornego. Następnie odbyły się nieszpory celebrowane przez biskupa Dembka, a następnie - przemówienie ordynariusza diecezji, ks. biskupa Stanisława Kostki Łukomskiego.

Od lewej: biskup pomocniczy łomżyński Bernard Dembek; w środku - duchowieństwo ostrołęckie; po prawej - biskup łomżyński Stanisław Kostka Łukomski:

W sali szkoły rzemieślniczej miała miejsce dalsza część uroczystości - wygłaszano odczyty. O północy biskup Łukomski odprawił uroczystą sumę w klasztorze. Kolejny dzień, 2 lipca 1933 r., rozpoczął się już... około czwartej rano nabożeństwami - żeby wszyscy przybyli wierni mogli wziąć udział w mszy świętej. "Zjazd był niezwykle liczny, około 50 tysięcy ludzi przybyło do Ostrołęki. Z powodu kongresu, Ostrołęka przybrała uroczysty wygląd, udekorowano domy, a nawet dorożki, wszędzie powiewały narodowe i papieskie sztandary. Miejscowi żydzi zniknęli wobec tej nawału ludności ze wsi, rdzennie polskiej i chrześcijańskiej. Inteligencja diecezji wzięła również liczny udział, stawili się też posłowie nardu wraz z senatorem województwa białostockiego Sicińskim" - relacjonowała "Zorza".

SMP w Ostrołęce po defiladzie 3 maja 1933 roku:

Licznie przybyła młodzież ze Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej. "Zorza" wymienia powiat ostrołęcki, częściowo łomżyński, Różan, Ostrów Mazowiecką, Stawiska, a także druhny z Myszyńca i Kadzidła w pięknych strojach kurpiowskich "z czarnemi aksemitnemi, przybranemi kwiatkami czółkami na głowach".

Stowarzyszenie żeńskie SMP w Myszyńcu:

Delegacja z Goworowa miała wystąpić natomiast w kontuszach i konfederatkach. Druhów i druhen, według "Zorzy", naliczono 2200. Dalej czytamy:

Bardzo wiele stowarzyszeń przybyło z pobliskiej parafii Rzekuń z Sokołem na czele, oraz liczną organizacją szkolną rycerstwa Jezusowego; ślicznie wyglądały te wiejskie dzieciaki w ubrankach z szafirowego płótna, jak żywe habry

Pochodom przygrywać miały trzy ochotnicze orkiestry.

Tysiące ludzi, w tym masowy udział młodzieży

"Cała Puszcza Kurpiowska i znaczne połacie Mazowsza skupiły się w dniach 1 i 2 lipca w Ostrołęce, aby złożyć hołd Chrystusowi Królowi" - pisano z kolei tego samego dnia (16 lipca 1933 r.) w czasopiśmie "Nasz Przyjaciel". Dalej czytamy:

Dwa miejscowe kościoły zapełnili wierni po brzegi, tak samo cmentarze i place pod kościołami. W rozległej sali Szkoły Rzemieślniczej wygłaszane były odczyty (...) Słowo Boże głosili najdostojniejsi pasterze w świątyniach, a na cmentarzach i placach księża; lud wierny, choć to była rzesza wielka, słuchał w skupieniu i rozmyślał o Jezusie, "który przyszedł zbawić to wszystko, co było zginęło".

Prze całą noc z soboty na niedzielę wierni adorowali Jezusa, a na cmentarzu słychać było pobożne pieśni. - Ale najmilszym i najbardziej mówiącym na kongresie ostrołęckim był masowy udział Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej". 67 stowarzyszeń stanęło na apel Chrystusa Króla (...) Ludzie starzy patrząc na synów i córki swe w szeregach kroczących - ocierali rękami łzy z radości, że to ta nowa Polska po Bożemu idzie w życie i na Boży ład życie urządzać będzie - relacjonowała prasa. Kongres zamknął ks. biskup Stanisław Kostka Łukomski.

A tak wyglądał program kongresu z lipca 1933 r. w Ostrołęce:

Sobota, 1 lipca 1933 r.

• godz. 15:00 - przyjazd biskupów i ingres do kościoła poklasztornego;
• godz. 15:30 - nieszpory z wystawieniem najświętszego sakramentu w Klasztorze (celebrował ks. biskup Dembek) i przemówienie ks. biskupa Łukomskiego.
• godz. 18:00 - plenarne zebranie na sali szkoły rzemieślniczej i odczyty: 1. "Eucharystia źródłem życia religijnego"; 2. "Eucharystia a kapłaństwo Nowego Zakonu".
• godz. 24:00 - suma celebrowana przez ks. biskupa Łukomskiego z kazaniem ks. biskupa Dembka.

Niedziela, 2 lipca 1933 r.

• godz. 4:00 - msza św. z przemówieniem dla członków Straży Honorowej (Fara);
• godz. 5:00 - msza św. dla Tercjarstwa z przemówieniem (Fara);
• godz. 6:00 - msza św. dla kółek różańcowych (Fara);
• godz. 7:00 - msza św. dla członków arcybractwa matek chrześcijańskich (Fara)
• godz. 8:00 - msza św. dla młodzieży szkolnej i pozaszkolnej (Klasztor)
• godz. 10:00 - msza św. celebrowana przez ks. biskupa Sokołowskiego, z kazaniem ks. biskupa Wetmańskiego w Klasztorze;
• godz. 12:30 - plenarne zabranie w sali szkoły rzemieślniczej z odczytem "Eucharystia lekarstwem na niedomagania społeczne";
• godz. 15:30 - nieszpory w Klasztorze, celebrowane przez ks. biskupa Wetmańskiego;
• godz. 16:00 - procesja z kościoła poklasztornego do fary, po uroczystościach: przegląd organizacji katolickich;
• godz. 18:00 - zebranie młodzieży w sali szkoły rzemieślniczej i odczyt "Eucharystia w wychowaniu młodzieży";
• godz. 18:00 - zebranie dla inteligencji w sali parafialnej i odczyt "Eucharystia pomocą dla rozwoju oświaty i kultury";