SN: Sąd pogorszył sytuację skazanego. Częściowo uchylono wyrok w sprawie narkotykowej

Sąd Najwyższy uchylił w części wyrok Sądu Okręgowego w Ostrołęce w sprawie dotyczącej handlu narkotykami. SN uznał, że sąd drugiej instancji dopuścił się uchybień – włączył do wyroku czyn, od którego oskarżony został uniewinniony, i nie orzekł kary łącznej grzywny. Kasację złożył Prokurator Generalny, wskazując, że w sprawie tej doszło do pogorszenia sytuacji skazanego.

Sprawa dotyczyła mężczyzny, który został skazany przez Sąd Rejonowy w Ostrołęce za szereg przestępstw związanych z narkotykami. Mężczyzna odpowiadał m.in. za wielokrotne udzielanie mefedronu oraz posiadanie substancji psychotropowych w latach 2021-2022. Sąd pierwszej instancji wymierzył mu karę łączną roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę 200 stawek dziennych po 20 złotych.

Wyrok zaskarżył obrońca oskarżonego, wnosząc o zmianę kwalifikacji prawnej czynów. Kluczowe było to, że apelacja została złożona wyłącznie na korzyść oskarżonego – co oznaczało, że sąd odwoławczy nie mógł pogorszyć jego sytuacji. Sąd Okręgowy w Ostrołęce rozpatrzył apelację, łącząc kilka przestępstw w czyn ciągły. Problem w tym, że przy jednym z nich – dotyczącym posiadania narkotyków – włączył również zachowanie, od którego oskarżony został wcześniej uniewinniony. Prokurator Generalny wniósł kasację nadzwyczajną, zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie fundamentalnej zasady procesowej –  reformationis in peius, czyli pogorszenia sytuacji oskarżonego, gdy środek odwoławczy złożono tylko na jego korzyść.

Sąd Najwyższy przychylił się do argumentacji kasacji. W uzasadnieniu wskazał, że Sąd odwoławczy nie był uprawniony do przypisania oskarżonemu odpowiedzialności za czyn, od którego został uniewinniony – mimo że włączył go jako element szerszego przestępstwa ciągłego. 

SN wskazał w uzasadnieniu:

Wyrok pierwszoinstancyjny został zaskarżony wyłącznie na korzyść oskarżonego, przez jego obrońcę. Sąd odwoławczy nie był zatem uprawniony do przypisania oskarżonemu odpowiedzialności za czyn, od którego został uniewinniony. Mimo to, na mocy wyroku drugiej instancji, zachowanie to zostało objęte wyrokiem skazującym, jako element czynu ciągłego, o którym mowa w pkt 1.d) części dyspozytywnej tego wyroku. Karnoprawemu wartościowaniu poddano zatem zachowanie, od którego oskarżony C.P. został uniewinniony - mimo braku stosownej skargi. Nie ma przy tym znaczenia, że stanowiło ono wyłącznie jeden z elementów przypisanego oskarżonemu czynu ciągłego. Decyzja Sądu odwoławczego rzutowała na ocenę społecznej szkodliwości przestępstwa oraz – w konsekwencji – wysokość wymierzonej kary. Nie ulega wątpliwości, że w realiach niniejszej sprawy doszło do naruszenia art. 433 § 1 k.p.k. oraz 434 § 1 k.p.k., mającego wpływ na ostateczny kształt rozstrzygnięcia.

Sąd Najwyższy dostrzegł również drugi błąd. Sąd Okręgowy wymierzył oskarżonemu dwie kary grzywny (100 i 200 stawek dziennych), ale nie połączył ich w karę łączną. W efekcie skazany miałby zapłacić 6000 złotych, podczas gdy Sąd pierwszej instancji orzekł łączną grzywnę wynoszącą 4000 złotych. To kolejne pogorszenie sytuacji skazanego.

Sąd Najwyższy uchylił w części zaskarżony wyrok i w ww. zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Ostrołęce. Co istotne, podobne uchybienie dotyczące braku kary łącznej grzywny dostrzeżono również w przypadku współoskarżonej, której sprawa również została skierowana do ponownego rozpatrzenia - w zakresie braku orzeczenia o karze łącznej grzywny. 

Wyrok Sądu Najwyższego stanowi przypomnienie o konieczności ścisłego przestrzegania zasad procesowych, zwłaszcza gdy chodzi o prawa oskarżonych. Wydatkami związanymi z rozpoznaniem kasacji obciążono Skarb Państwa.